Zasady ogólne postępowania podatkowego

Cel postępowania podatkowego: rozstrzygnięcie sprawy podatkowej poprzez wydanie decyzji podatkowej.

Zasady ogólne postępowania podatkowego są szczególnie ważnymi normami prawnymi w procedurach podatkowych.

Chronią stronę postępowania przed działającym z pozycji siły i dobrze przygotowanym merytorycznie organem podatkowym.

Naruszenie zasad ogólnych może stanowić podstawę do uchylenia decyzji organu podatkowego.

Postępowanie podatkowe, procedury podatkowe, normy materialne prawa podatkowego – wszystko ma działać w oparciu o zasady ogólne postępowania podatkowego.

Zasady ogólne to art. 120 - 129 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (dalej Op) 

1. Zasada praworządności,

2. Zasada zaufania do organów podatkowych,

3. Zasada informowania,

4. Zasada prawdy obiektywnej,

5. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu,

6. Zasada przekonywania,

7. Zasada szybkości i prostoty,

8. Zasada pisemności/formy elektronicznej,

9. Zasada dwuinstancyjności,

10. Zasada trwałości ostatecznej decyzji podatkowej,

11. Zasada jawności dla stron postępowania.

Zasada praworządności

Art. 120 Op - Organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa

Zasada praworządności, nazywana również zasadą legalności. Wywodzi się z art. 7 Konstytucji RP Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa
Każde działanie organu podatkowego powinno znajdować oparcie w konkretnym przepisie prawa. Pod tym pojęciem kryją się źródła powszechnie obowiązującego prawa, tj.

• Konstytucja RP,

• ustawy,

• ratyfikowane umowy międzynarodowe,

• rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

Ordynacja podatkowa posługuje się również terminem „przepisy prawa podatkowego” W takim przypadku źródłem prawa pozostają:

• przepisy ustaw podatkowych,

• postanowienia ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską innych umów międzynarodowych dotyczących problematyki podatkowej,

• przepisy aktów wykonawczych wydanych na podstawie ustaw podatkowych.

Interpretacje oraz objaśnienia Ministra Finansów nie są źródłem prawa.

Brak powołania podstawy prawnej w decyzji podatkowej stanowi naruszenie zasady praworządności.

Zasada zaufania do organów podatkowych

Art. 121 Op § 1 Postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych.

Zgodnie z zasadą zaufania do organów podatkowych postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób bezstronny, staranny, z uwzględnieniem sprawiedliwości społecznej. Wszelkie wątpliwości powinny być rozstrzygane na korzyść podatnika. Organy podatkowe nie mogą przenosić na podatnika ujemnych konsekwencji własnych działań, lub zaniechań.
Organy podatkowe nie mogą wydawać odmiennych rozstrzygnięć w identycznych sprawach podatkowych.

Zasada informowania

Art. 121 Op § 2 Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są udzielać niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania.

Zasada informowania, nazywana również zasadą udzielania informacji prawnych i wyjaśnień. Informacje powinny zostać udzielone przez organ „z urzędu.”
Ustawodawca nie sprecyzował jakie wyjaśnienia i informacje pozostają w związku z przedmiotem postępowania. Zgodnie z powszechnie przyjętym orzecznictwem sądowym kompetencje do oceny w tym zakresie maja organy podatkowe.
Powołując się na naruszenie zasady informowania należy pamiętać, że to podatnik ponosi odpowiedzialność za swoją niewiedzę. Nie można wymagać od organu podatkowego, żeby ten prowadził swego rodzaju doradztwo prawne, polegające na poszukiwaniu podstaw prawnych prowadzących do załatwienia sprawy na korzyść podatnika.

Zasada prawdy obiektywnej

Art. 122 Op W toku postępowania, organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym.

Zasada ta realizuje przepisy o postępowaniu dowodowym. Organy podatkowe mają obowiązek zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego. Mają to zrobić w sposób wyczerpujący, jak najdokładniej ustalając stan faktyczny. Ocena stanu faktycznego na podstawie wybiórczo zgromadzonego materiału dowodowego jest sprzeczna z prawem. Organ podatkowy nie może z góry zakładać, że niektóre dowody są zbędne.
Należy przy tym pamiętać, że ramy działania tej zasady wyznacza zakres prawa materialnego, które ma być w danej sprawie zastosowane. Oznacza to, że nie każdy dowód musi być zbadany.

Użyte w przepisie wyrażenie „niezbędne działania” pozwala organom podatkowym zaniechać dalszego poszukiwania dowodów w sytuacji, gdy zgromadzony materiał jest wystarczający do oceny stanu prawnego.

Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu

Art. 123 § 1 Op Organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Żadna ze stron postępowania podatkowego nie może być faworyzowana przez przepisy prawa. Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów. Strona ma zatem prawo aktywnie uczestniczyć w działaniach organu a także bronić swojego stanowiska w sprawie poprzez składanie własnych dowodów i wyjaśnienia w zakresie ustalonych faktów.

Respektowanie tej zasady przez organy podatkowe daje stronie możliwość kształtowania stanu faktycznego na podstawie którego wydane zostanie rozstrzygnięcie. W ten sposób strona nie pozostaje biernym obserwatorem działań inicjowanych przez organ. Wręcz przeciwnie – strona ma możliwość wglądu do akt sprawy, uczestniczenia w przesłuchaniach świadków, zadawania im pytań oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów, przed wydaniem decyzji.

Naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu podatkowym stanowi podstawę do wszczęcia postępowania w sprawie wznowienia postępowania na wniosek strony.

Zasada przekonywania

Art. 124 Op Organy podatkowe powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu.

Celem zasady przekonywania jest doprowadzenie do akceptacji decyzji przez stronę, co spowoduje jej dobrowolne wykonanie.

W oparciu o tę zasadę powinno być budowane uzasadnienie decyzji kończącej postępowanie podatkowe. Organ podatkowy powinien wskazać okoliczności faktyczne, przepisy prawa na podstawie których oparł rozstrzygnięcie oraz dowody które uwzględnił, lub też dowody których nie uwzględnił i dlaczego.

Naruszeniem zasady przekonywania będzie brak odniesienia się organu podatkowego do argumentów strony, nieuzasadnienie wyboru metody szacowania, gdy istniej możliwość zastosowania kilku metod.

Trudno wymagać od organu podatkowego takich umiejętności przekonywania by podatnik uznał rację fiskusa i z radością zapłacił naliczony podatek. Z pewnością łatwiej będzie podważyć decyzję organu podatkowego, który nie dość starannie ją uzasadnił.

Zasada szybkości i prostoty

Art. 125 § 1 Op Organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia.

Art. 125 § 2 Op Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie.

Nazwa tej zasady może być myląca. Organ podatkowy nie może działać pochopnie. Musi uprzednio zgromadzić dowody do rozpoznania sprawy i wydania jednoznacznego rozstrzygnięcia. Niepełny materiał dowodowy narusza zasadę prawdy materialnej.
Zasada szybkości i prostoty to broń obosieczna. Z jednej strony stoi podatnik który może zarzucić organom podatkowym bezczynność:

Art. 139 § 1 Op Załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenia postępowania dowodowego powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

i wykorzystać instytucję ponaglenia:

Art. 141 § 1 Op Na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie lub terminie ustalonym na podstawie art. 140 stronie służy ponaglenie.

Z drugiej zaś strony, organ podatkowy może, raz na dwa miesiące, informować nas że wystąpiły okoliczności uniemożliwiające rozpatrzenie naszej sprawy w terminie.

W takim przypadku organ podatkowy musi konkretnie wskazać jakie to okoliczności uniemożliwiają rozpatrzenie sprawy w terminie.

Zasada szybkości i prostoty zastosowana zbyt szybko i zbyt prost0 naruszy zasadę prawdy obiektywnej i zasadę czynnego udziału strony.

Zasada pisemności/formy elektronicznej

Art. 126 § 1. Op Sprawy podatkowe załatwiane są na piśmie utrwalonym w postaci papierowej lub elektronicznej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Celem zasady pisemności jest ochrona podatnika wyrażona poprzez pewność ustaleń w postępowaniu podatkowym.

Przebieg postępowania podatkowego powinien zostać utrwalony na piśmie, również w formie elektronicznej. Pisma utrwalone w postaci elektronicznej opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym lub kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną organu podatkowego ze wskazaniem w treści pisma osoby opatrującej pismo pieczęcią.

Zasada pisemności to:

Przepisy dotyczące doręczeń decyzji:

Art. 211 Op Decyzję doręcza się stronie na piśmie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Przepisy dotyczące metryk, protokołów i adnotacji

Art. 171a Op W aktach sprawy zakłada się metrykę sprawy.

Art. 172 § 1. Op Organ podatkowy sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie.

Art. 177 § 1. Czynności organu podatkowego, z których nie sporządza się protokołu, a które mają znaczenie dla sprawy lub toku postępowania, utrwala się w aktach w formie adnotacji podpisanej przez pracownika dokonującego tych czynności.

Zasada dwuinstancyjności

Art 127 Op Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne.

Podatnik ma prawo żądać, aby jego sprawę rozpoznał organ drugiej instancji, czyli organ odwoławczy, nazywany również organem wyższego stopnia.
Organ odwoławczy ponownie rozpoznaje sprawę, ustosunkowuje się do argumentów strony wskazanych w odwołaniu weryfikując tym samym decyzję organu pierwszej instancji.

Organem wyższego stopnia w stosunku do naczelnika urzędu skarbowego oraz naczelnika urzędu celno-skarbowego jest dyrektor izby administracji skarbowej.

Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu podatkowego, który wydał decyzję.

Zgodnie z art. 233 OP organ odwoławczy wydaje decyzję, w której: utrzymuje w mocy decyzję organu pierwszej instancji albo uchyla decyzję organu pierwszej instancji:

a) w całości lub w części - i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy lub uchylając tę decyzję - umarza postępowanie w sprawie,

b) w całości i sprawę przekazuje do rozpatrzenia właściwemu organowi pierwszej instancji, jeżeli decyzja ta została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości,

c) umarza postępowanie odwoławcze.

Wydawać by się mogło, że organ odwoławczy nie może być jednocześnie organem wydającym decyzję w pierwszej instancji. Nie zawsze tak jest:

Organem odwoławczym od decyzji naczelnika urzędu celno-skarbowego, kończącej kontrolę celno-skarbową jest naczelnik urzędu celno-skarbowego:

Art. 221a Op W przypadku wydania w pierwszej instancji przez naczelnika urzędu celno-skarbowego decyzji, o której mowa w art. 83 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, odwołanie od tej decyzji rozpatruje ten sam organ podatkowy, stosując odpowiednio przepisy o postępowaniu odwoławczym.

Podobnie wygląda proces rozpatrywania odwołania od decyzji, w przypadku, gdy decyzja ta została wydana w pierwszej instancji przez:

• Szefa Krajowej Administracji Skarbowej,

• Dyrektora Izby Administracji Skarbowej,

• Samorządowe Kolegium Odwoławcze,

• Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej.

Zasada trwałości i ostatecznej decyzji podatkowej

Art. 128 Op Decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana tych decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania mogą nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w niniejszej ustawie oraz w ustawach podatkowych.

Decyzja ostateczna (poza wyjątkami) jest niewzruszalna i przysługuje jej domniemanie zgodności z prawem. Trwałość decyzji ostatecznej ma chronić prawa nabyte przez stronę, które w przyszłości nie zostaną zmienione.

Przez decyzję ostateczną rozumie się:

• decyzję organu pierwszej instancji, od której strona nie wniosła odwołania (lub odwołanie wniosła po terminie i termin ten nie został przywrócony),

• decyzję organu pierwszej instancji, od której strona wniosła odwołanie w terminie, ale organ odwoławczy stwierdził niedopuszczalność tego odwołania,

• decyzję organu drugiej instancji, kończącą postępowanie odwoławcze.

Oznacza to, że zaskarżenie decyzji ostatecznej przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym nie powoduje utraty waloru ostateczności.

Wzruszenie decyzji ostatecznej może nastąpić w przypadku tzw. nadzwyczajnych trybów postępowania podatkowego.

• Stwierdzenie nieważności decyzji - Art. 247 Op
• Wznowienia postępowania - Art. 240 Op
• Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznych - Art. 253 Op
• Wygaśnięcie decyzji - Art. 258 Op

Zasada jawności dla stron postępowania

Art. 129 Op - postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron.

Tym samym zasada jawności dla stron postępowania ogranicza prawa osób trzecich do udziału w postępowaniu podatkowym.

Ograniczenie jawności realizują przepisy o tajemnicy skarbowej (Dział VII Op).
Zgodnie z art. 293 Op Indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników lub inkasentów objęte są tajemnicą skarbową.
Dalej przepis szczegółowo wymienia jakie dokumenty i informacje są objęte tajemnica skarbową.

Jawność postępowania dla stron wyraża się w art. 178 Op zgodnie z którym strona ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, odpisów oraz sporządzania kopii przy wykorzystaniu własnych przenośnych urządzeń. Prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania.

Masz kłopot z postępowaniem podatkowym?

Napisz do nas na kontakt@egzekutywni.pl

Bezpiecznej egzekucji życzy zespół egzekutywni.pl

Kontakt z autorem: +48 794 960 221

Może to Cię zainteresuje?

Czy wiesz, że...

Brak powołania podstawy prawnej w decyzji podatkowej stanowi naruszenie zasady praworządności.

Organem odwoławczym od decyzji naczelnika urzędu celno-skarbowego, kończącej kontrolę celno-skarbową jest naczelnik urzędu celno-skarbowego.

Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie.

© Copyright by egzekutywni.pl

Serwis informacyjny z zakresu egzekucji administracyjnej. Publikacje nie mogą być traktowane jako czynności doradztwa podatkowego.