Ważny interes - sposobem na zwolnienie spod egzekucji majątku zobowiązanego

Analiza wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku I SA/Gd 1479/19

Powołując się na zasady ogólne postępowania administracyjnego sąd może uchylić zaskarżone postanowienie, nawet jeżeli rozstrzygnięcie organu podatkowego ma charakter uznaniowy.

Uznaniowość zwolnienia spod egzekucji administracyjnej zajętego majątku wynika z art. 13 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej u.p.e.a.), w myśl którego organ podatkowy może, lecz nie musi uwzględnić wniosku zobowiązanego.

Takie postanowienia podlegają ograniczonej kontroli sądu administracyjnego.

Kontroli nie podlega uznanie administracyjne samo w sobie, lecz kwestia, czy postanowienie zostało podjęte zgodnie z podstawowymi regułami postępowania administracyjnego, a w szczególności, czy wydano je w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, oraz czy ocena tego materiału została dokonana zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, czy też zawiera elementy dowolności.

Czym jest ważny interes zobowiązanego?

Zgodnie z art. 13 § 1 u.p.e.a. organ egzekucyjny, na wniosek zobowiązanego i ze względu na jego ważny interes, może zwolnić, na czas oznaczony lub nieoznaczony, z egzekucji w całości lub części określone składniki majątkowe zobowiązanego.

Z cytowanego przepisu wynika wprost, że jest to decyzja uznaniowa - organ egzekucyjny może, lecz nie musi. 
Dla wnioskującego o zwolnienie spod egzekucji zajętego majątku istotne jest, że decyzja odmowna powinna być prawidłowo uzasadniona. Braki w uzasadnieniu stanowią przesłankę do skorzystania z trybu odwoławczego.

Co zyskujemy w przypadku korzystnego dla nas rozstrzygnięcia?

Poza niewątpliwą satysfakcją niewiele.
Po stronie kosztów zostaje pełnomocnik oraz własny czas poświęcony na zajmowanie się sprawą. W większości przypadków, organ podatkowy i tak nie zwolni spod zajęcia składników majątkowych - zastosuje się do zaleceń sądu i ponownie rozpatrzy wniosek odmownie. 

Streszczenie wyroku WSA w Gdańsku I SA/Gd 1479/19

Naczelnik Urzędu Skarbowego prowadzi postępowanie egzekucyjne wobec zobowiązanej. W toku egzekucji zajęto wierzytelności z tytułu dostaw, robót i usług.

W reakcji na zajęcie zobowiązana wystąpiła do organu egzekucyjnego z wnioskiem o zwolnienie spod zajęcia części środków. Wniosek uzasadniła koniecznością pokrycia bieżącego wynagrodzenia pracowników.

Naczelnik urzędu skarbowego odmówił zwolnienia z egzekucji ww. wierzytelności. W uzasadnieniu wskazał, że opisane we wniosku okoliczności niewątpliwie dotyczą ważnego interesu zobowiązanego, jednak niewskazanie przez zobowiązaną innego składnika majątkowego, z którego można by skuteczne prowadzić egzekucję, nie pozwala uwzględnić prośby o zwolnienie.

Postanowienie naczelnika zostało przez zobowiązaną zażalone. W wyniku rozpoznania zażalenia Dyrektor Izby Administracji Skarbowej (dalej DIAS) utrzymał w mocy postanowienie organu I instancji.

Zobowiązany musi wykazać ważny interes oraz możliwość prowadzenia egzekucji i uzyskania egzekwowanych należności z innych jego składników majątkowych.

W ocenie DIAS organ egzekucyjny przeprowadził postępowanie wyjaśniające i zbadał wszystkie przesłanki będące podstawą rozpatrzenia wniosku o zwolnienie spod egzekucji wierzytelności. Skarżąca wnosiła o zwolnienie z egzekucji określonej należności pieniężnej nie wskazując przy tym innego składnika majątkowego pozwalającego skutecznie prowadzić egzekucję administracyjną.

Postanowienie DIAS zostało zaskarżone do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku.

Skarżąca zarzuciła, że DIAS nie uwzględnił ważnego interesu zobowiązanego (a właściwie interesów pracowników zobowiązanego) oraz interesu publicznego. Zdaniem skarżącej wniosek o zwolnienie spod egzekucji umotywowany był koniecznością pokrycia bieżących wynagrodzeń z tytułu umów za pracę (do wniosku dołączono listę płac). Przepisy ustawy egzekucyjnej zawierają szczególną normę dotyczącą ochrony środków przeznaczonych na wypłatę bieżących wynagrodzeń co wynika wprost z art. 81 § 4 u.p.e.a.

Wynikający z zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego zakaz wypłat z tego rachunku bez zgody organu egzekucyjnego nie dotyczy wypłat na bieżące wynagrodzenia za pracę oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania. Wypłata na wynagrodzenia za pracę może nastąpić po złożeniu bankowi odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dowodu, a wypłata alimentów lub renty o charakterze alimentacyjnym – tytułu stwierdzającego obowiązek zobowiązanego do płacenia alimentów lub renty. Bank dokonuje wypłat alimentów lub renty do rąk osoby uprawnionej do tych świadczeń.

W związku z powyższym wykładnia art. 13 u.p.e.a. musi uwzględniać to, że ważnym interesem zobowiązanego jest konieczność uregulowania bieżących wynagrodzeń za pracę wynikających z umów o pracę.

W odpowiedzi na skargę DIAS wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uwzględnił skargę zobowiązanej.

WSA podkreślił, że podstawę prawną zaskarżonego rozstrzygnięcia stanowił art. 13 § 1 u.p.e.a., zgodnie z którym organ egzekucyjny, na wniosek zobowiązanego i ze względu na jego ważny interes, może zwolnić na czas oznaczony lub nieoznaczony z egzekucji w całości lub części określone składniki majątkowe zobowiązanego.

Powyższe oznacza, iż zwolnienie spod egzekucji składników majątkowych należących do zobowiązanego może nastąpić wyłącznie w przypadku łącznego zaistnienia dwóch przesłanek:

Zobowiązany musi złożyć wniosek i za zwolnieniem musi przemawiać ważny interes zobowiązanego.

Mając na względzie specyficzny charakter rozstrzygnięć o charakterze uznaniowym, podkreślenia wymaga, że takie postanowienia podlegają ograniczonej kontroli sądu administracyjnego. Kontroli nie podlega uznanie administracyjne samo w sobie, lecz kwestia, czy postanowienie zostało podjęte zgodnie z podstawowymi regułami postępowania administracyjnego, a w szczególności, czy wydano je w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy oraz czy ocena tego materiału została dokonana zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, czy też zawiera elementy dowolności.

Rozstrzygnięciu Sądu podlegała zatem kwestia, czy została dostatecznie rozważona przez organy egzekucyjne okoliczność zaistnienia przesłanki ważnego interesu zobowiązanego. W literaturze prawa podnosi się, że o istnieniu tej przesłanki po stronie zobowiązanego nie decyduje jego subiektywne przekonanie, lecz zobiektywizowane kryteria.

W wyroku z 10 marca 2010 r., sygn. akt I FSK 31/08, Naczelny Sąd Administracyjny wskazał:

Pojęcie ważnego interesu nie można ograniczać tylko i wyłącznie do sytuacji nadzwyczajnych, czy też zdarzeń losowych uniemożliwiających uregulowanie zaległości podatkowych, albowiem pojęcie to funkcjonuje w zdecydowanie szerszym znaczeniu, uwzględniającym nie tylko sytuacje nadzwyczajne, ale również normalną sytuację ekonomiczną strony.

W orzecznictwie sądów administracyjnych zwraca się natomiast uwagę, że wypełnienie tej przesłanki nie zobowiązuje wprawdzie organu egzekucji do zastosowania zwolnienia, to jednak nakłada obowiązek przeprowadzenia szczególnie wnikliwego postępowania. Użyte w tym przepisie określenie "może" oznacza, że organ samodzielnie dokonuje wyboru alternatywnego rozwiązania, jednak nie świadczy o tym, że dysponuje on w tym zakresie zupełną dowolnością.
wyrok WSA w Lublinie z dnia 29 czerwca 2016 r. sygn. akt I SA/Lu 1422/15

Sąd nie jest władny kwestionować samego uznania administracyjnego, jednakże jest obowiązany do zbadania prawidłowości postępowania organów w przedmiocie zastosowania tej instytucji, prawidłowości dokonanego ustalenia i oceny istnienia przesłanki, a także prawidłowości uzasadnienia odmowy.

Podzielając te poglądy wskazać należy, że w omawianym zakresie granice obowiązków organu wyznaczają normy prawne zawarte w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego, tj.:

• art. 7 - dokładne wyjaśnienie stanu faktycznego,

• art. 8 - prowadzenie postępowania w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej,

• art. 11 - wyjaśnienie stronom zasadności przesłanek, którymi kierowały się przy załatwieniu sprawy,

• art. 77 § 1 - obowiązek wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego,

• art. 80 - obowiązek oceny na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona,

• art. 107 § 3 - wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie zasady wyrażone w tych uregulowaniach zostały przez organ odwoławczy naruszone.

Sąd nie kwestionuje wywodów organu odwoławczego, w świetle których wierzyciel ma prawo oczekiwać zaspokojenia swoich roszczeń w związku z prowadzoną egzekucją. Niemniej zauważenia wymaga, że w okolicznościach niniejszej sprawy zobowiązany wielokrotnie wskazywał na jego ważny interes w związku z wnioskiem o zwolnienie spod egzekucji wskazanej wierzytelności, zwracając uwagę na prowadzone postępowanie likwidacyjne spółdzielni i konieczność wypłacenia bieżących wynagrodzeń za pracę czterem pracownikom. Co więcej, organ I instancji wprost przyznał, że wskazane we wniosku okoliczności niewątpliwie dotyczą ważnego interesu zobowiązanego.

Podkreślić należy, że w związku z kontrolą zaskarżonego rozstrzygnięcia, obowiązkiem Sądu jest zbadanie prawidłowości postępowania organu w zakresie zastosowania uznania administracyjnego oraz właściwego uzasadnienia odmowy zwolnienia.

W zaskarżonym postanowieniu organ odwoławczy w żaden sposób nie dokonał analizy okoliczności świadczących, zdaniem skarżącej, o zaistnieniu ważnego interesu zobowiązanej. Lakoniczne stwierdzenie braku wykazania interesu zobowiązanej w sposób uzasadniający zwolnienie nie czyni zadość przywołanym powyżej przepisom prawa, w świetle których uzasadnienie negatywnego rozstrzygnięcia wydanego w ramach uznania administracyjnego, wymaga rzetelnej weryfikacji przedstawionych przez stronę okoliczności.

W świetle powyższych ustaleń uznać należało, że zaskarżone postanowienie wydane zostało z naruszeniem ww. przepisów postępowania oraz prawa materialnego w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy.

Mając na uwadze wszystkie przedstawione powyżej okoliczności Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c) p.p.s.a., uchylił zaskarżone postanowienie DIAS.

Tezy z wyroków podobnych

• I SA/Po 832/18 – Wyrok WSA w Poznaniu
  Zobowiązany musi wykazać nie tylko argumenty przemawiające za zwolnieniem z egzekucji określonych składników majątkowych, ale także wykazać, że możliwe jest prowadzenie egzekucji i uzyskanie egzekwowanych należności z innych jego składników majątkowych.

• I SA-OI 631/18 – Wyrok WSA w Olsztynie
  W sytuacji gdy skarżący wniósł o zwolnienie z egzekucji, ruchomości stanowiącej dla niego istotny element egzystencji z racji stanu zdrowia i wieku, stwierdzenie przez organy, iż nie zachodzi w tym przypadku ważny interes zobowiązanego, bez pogłębionej analizy sytuacji strony, wykracza poza granice uznania administracyjnego w rozumieniu art. 13 § 1 u.p.e.a

• I SA/Lu 1422/15 Wyrok WSA w Lublinie
  Przesłanki zwolnienia z egzekucji administracyjnej składników majątku zobowiązanego z uwagi na jego ważny interes. Granice uznania administracyjnego przy ocenie wystąpienia przesłanki „ważnego interesu zobowiązanego”.
  Jakkolwiek z istoty art. 13 § 1 u.p.e.a. wynika, że sąd administracyjny nie może zobowiązać organu podatkowego do wydania decyzji o uwzględnieniu wniosku skarżącego, to jednak poza zakresem sprawowanej kontroli administracji publicznej nie mogą jednakowoż pozostawać przypadki korzystania przez organy z przyznanej im kompetencji w sposób woluntarystyczny, zupełnie nieracjonalny lub sprzeczny z podstawowymi zasadami konstytucyjnymi. Można zatem mówić, że są pewne granice uznania administracyjnego, w obrębie których może poruszać się organ, podejmując decyzję w następstwie wystąpienia przesłanki "ważnego interesu zobowiązanego".
  W konkretnych okolicznościach faktycznych może dojść do sytuacji, w której w interesie praworządnego państwa, realizującego zasadę sprawiedliwości społecznej będzie leżała eliminacja (lub przynajmniej ograniczenie) przypisanych decyzją administracyjną ciężarów publicznoprawnych.

• II FSK 1791/12 Wyrok NSA
  Przepis art. 13 § 1 u.p.e.a. ma na celu ochronę zobowiązanego, jednakże nie może prowadzić do sytuacji, że egzekucja okaże się bezskuteczna.

Kontakt z autorem: +48 794 960 221

Może to Cię zainteresuje?

Czy wiesz, że...

Zwolnienie spod egzekucji określonych składników majątku zobowiązanego ma charakter uznaniowy. Organ egzekucyjny może, lecz nie musi.

W przypadku zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego możemy zwrócić się bezpośrednio do banku z wnioskiem o zwolnienie środków przeznaczonych na wynagrodzenie pracowników.

Odmowę zwolnienia spod egzekucji składników majątku zobowiązanego organ egzekucyjny musi wyczerpująco uzasadnić.

© Copyright by egzekutywni.pl

Serwis informacyjny z zakresu egzekucji administracyjnej. Publikacje nie mogą być traktowane jako czynności doradztwa podatkowego.