Postępowanie podatkowe w pigułce

Czym jest postępowanie podatkowe?

Postępowanie podatkowe jest ciągiem czynności wykonywanych przez organy podatkowe, przy udziale stron postępowania. Jego celem jest ustalenie lub określenie wysokości zobowiązania podatkowego. Postępowanie podatkowe rozstrzyga sprawę podatkową poprzez wydanie decyzji podatkowej.

Czym jest sprawa podatkowa?

Sprawa podatkowa to inaczej przedmiot postępowania podatkowego. Organ podatkowy wszczyna postępowanie w przypadku ujawnienia nieprawidłowości w zakresie rozliczenia podatku i orzeka w sprawie w drodze decyzji, która rozstrzyga sprawę co do jej istoty albo w inny sposób kończy postępowanie.

Skąd organ podatkowy wie o nieprawidłowościach w rozliczeniu podatku?

Najczęściej z:

• czynności sprawdzających,
• kontroli podatkowej,
• kontroli celno-skarbowej,
• kontroli krzyżowej,
• donosów.
   

Czym jest decyzja podatkowa?

Decyzja podatkowa wymierza podatek. Wymiar podatku to ujawnienie i konkretyzacja zobowiązania podatkowego.
Wymiar podatku odbywa się poprzez wydanie:

• Decyzji ustalającej,

• Decyzji określającej.

Decyzja ustalająca

Decyzja ustalająca ma charakter konstytutywny. Jej doręczenie powoduje powstanie nowego zobowiązania podatkowego. Przykładem podatku w którym zobowiązanie powstaje poprzez doręczenie decyzji ustalającej jest podatek od spadków i darowizn, czy też podatek od nieruchomości.

W przypadku decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe ma charakter pierwotny. Przy ustalaniu zobowiązania organ podatkowy opiera się na złożonych przez podatnika, oraz inne podmioty do tego wyznaczone, deklaracjach o charakterze informacyjnym. Na ich podstawie wydaje decyzję ustalającą.

Bez wydania i prawidłowego doręczenia takiej decyzji nie powstanie obowiązek zapłaty.

Z powyższego wynika, że w przypadku decyzji ustalającej, wymiar podatku nie jest wynikiem weryfikacji poprawności obliczenia podatku przez podatnika. Działania organu podatkowego, takie jak czynności sprawdzające, czy kontrola podatkowa, wykorzystywane są sporadycznie, głównie w przypadku niezłożenia deklaracji mimo takiego obowiązku.

Dlaczego informacja podatkowa jest wiarygodnym źródłem informacji?

Zgodnie z art. 21 § 5 Ordynacji podatkowej deklaracja o charakterze informacyjnym korzysta z domniemania prawdziwości.

Do składania informacji podatkowych zobowiązane są sądy, komornicy sądowi orz notariusze. Obliguje ich do tego rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie określenia rodzajów i zakresu informacji przekazywanych organom podatkowym przez ww. instytucje.

Rola podatnika została ograniczona do zgłoszenia wykazu nieruchomości dla celów podatku od nieruchomości oraz opłat lokalnych.

Podatek od spadków i darowizn oraz podatek od czynności cywilnoprawnych

Wymiar podatku od spadków i darowizn oraz podatku od czynności cywilnoprawnych również odbywa się poprzez wydanie decyzji ustalającej. W tych przypadkach zobowiązanie podatkowe także ma charakter pierwotny, ale obowiązek poinformowania o zdarzeniu podatkowym i zapłacie podatku ciąży na podatniku. Mamy tu zatem do czynienia z samoobliczeniem (samowymiarem) podatku.

Czym jest samowymiar?

Samowymiar stosuje się w przypadku zobowiązań podatkowych powstających z mocy prawa, bez działania organu podatkowego. Wysokość zobowiązania podatkowego oblicza podatnik poprzez złożenie deklaracji podatkowej. Jest do dominująca forma powstawania zobowiązania podatkowego. Dominująca, bo tańsza i mniej pracochłonna dla Skarbu Państwa.
W samowymiarze ciężar zgłoszenia i wyliczenia podatku przenoszony jest na podatnika. Podatkami samowymiarowymi są również podatki dochodowe oraz podatek od towarów i usług.

Przeniesienie na podatnika obowiązku obliczenia i zapłaty podatku oznacza konieczność weryfikacji prawidłowości deklaracji podatkowych.

Weryfikacja przybiera postać czynności sprawdzających oraz kontroli podatkowej. Procedury te mają na celu zebranie materiału dowodowego wskazującego na nieprawidłowość samowymiaru. Poprzedzają wszczęcie postępowania podatkowego, którego efektem końcowym jest decyzja określająca zobowiązanie podatkowe lub decyzja o umorzeniu postępowania.

Decyzja określająca

Decyzja określająca ma charakter deklaratoryjny. Nie tworzy nowego stosunku prawnego tylko potwierdza istnienie zobowiązania podatkowego powstałego z mocy prawa.
Organ podatkowy może wydać decyzję określającą wysokość zobowiązania podatkowego w przypadku stwierdzenia, że podatnik:

• nie zapłacił w całości lub w części podatku,

• nie złożył deklaracji podatkowej,

• w złożonej deklaracji zaniżył wysokość zobowiązania podatkowego,

• nie wykazał w deklaracji zdarzenia rodzącego skutki podatkowe.

Kiedy następuje wszczęcie postępowania podatkowego?

Zgodnie z art. 165 § 1 Op. postępowanie podatkowe wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Wszczęcie postępowania z urzędu następuje w formie postanowienia. Datą wszczęcia postępowania z urzędu jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania.

Postanowienie o wszczęciu postępowania podatkowego oznacza, ze organ podatkowy od pewnego czasu już działa w naszej sprawie podatkowej – gromadzi dowody. O działaniach tych możemy wiedzieć (kontrola podatkowa) lub też nie mieć o nich żadnego pojęcia (czynności sprawdzające)

Dowody w postępowaniu podatkowym

Zgodnie z art. 180 Op. jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.

Zgodnie natomiast z art. 181 Op. dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności:

• księgi podatkowe,
• deklaracje złożone przez stronę,
• zeznania świadków,
• opinie biegłych,
• materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin,
• informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku działalności analitycznej Krajowej Administracji Skarbowej, czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej,
• materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.
   

Dowody z kontroli podatkowej

Celem kontroli podatkowej jest zgromadzenie dowodów które mogą zostać wykorzystane w toku postępowania podatkowego. Dowody takie nie wymagają żadnego przetworzenia – ten sam organ podatkowy dokonuje kontroli podatkowej a następnie prowadzi postępowanie podatkowe. Kontrola podatkowa kończy się protokołem z kontroli. Ten zaś jest dokumentem urzędowym. Organy podatkowe chętnie wykorzystują ten fakt, gdyż:

Dokumenty urzędowe sporządzone w formie określonej przepisami prawa przez organy władzy publicznej stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone.

Sytuacja w której ten sam organ podatkowy kontroluje podatnika a następnie prowadzi wobec niego postępowanie podatkowe nie jest sprawiedliwa. Jest to przejaw władczego działania organów podatkowych. Na szczęście przepisy ordynacji nie wyłączają możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwko dokumentom urzędowym. Sądy administracyjne w takich przypadkach starają się równoważyć pozycję podatnika podkreślając, że:

Dowody zgromadzone w toku kontroli podatkowej są jednym z dowodów, nie jedynym.

Dowody z Księgi podatkowej

Księgi podatkowe prowadzone rzetelnie i w sposób niewadliwy stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów.
Rzetelnie, czyli zgodnie ze stanem rzeczywistym.
Niewadliwie, czyli zgodnie z zasadami wynikającymi z odrębnych przepisów.
Jeżeli organ podatkowy stwierdzi że księgi podatkowe są prowadzone nierzetelnie lub wadliwie, to w protokole badania ksiąg określi za jaki okres i w jakiej części nie uznaje ksiąg za dowód tego co wynika z zawartych w niej zapisów. W takim przypadku organ podatkowy może określić podstawę opodatkowania w drodze oszacowania.

Po zakończeniu kontroli podatkowej organ podatkowy nie ma już dostępu do księgi podatkowej. Nie może żądać jej okazania.

Szacowanie

W sytuacji w której zgromadzone dowody nie pozwalają na prawidłowe ustalenie podstawy opodatkowania, organ podatkowy określa ją w drodze oszacowania.
Metody szacowania (art. 23 Op):

• porównawcza wewnętrzna - porównanie wysokości obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, w których znana jest wysokość obrotu;

• porównawcza zewnętrzna - porównanie wysokości obrotów w innych przedsiębiorstwach;

• remanentowa - porównanie wartości majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu;

• produkcyjna - ustalenie zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa;

• kosztowa - ustalenie wysokości obrotu na podstawie wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, z uwzględnieniem wskaźnika udziałów tych kosztów w obrocie;

• udział dochodu w obrocie - ustalenie wysokości dochodów ze sprzedaży towarów i usług, z uwzględnieniem wysokości udziału tej sprzedaży w całym obrocie.

Wybór metody oszacowania organ podatkowy musi uzasadnić. Warto podkreślić, że wymienione w ordynacji podatkowej metody szacowania nie stanowią katalogu zamkniętego. Ustawodawca w ww. przepisie posłużył się wyrażeniem: stosując w szczególności następujące metody. Oznacza to, że w pierwszej kolejności organ podatkowy powinien dopasować jedną z wymienionych w ustawie metod. Jeżeli jednak żadna z tych metod nie będzie wiarygodna, powinien posłużyć się innymi znanymi powszechnie metodami.

Opodatkowanie przychodów nieujawnionych

Przepisy dotyczące opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych, znajdziemy w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ( Rozdział 5a).
Podstawą ich opodatkowania jest w przychód w roku podatkowym, odpowiadający kwocie nadwyżki wydatku nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub przychodami (dochodami) nieopodatkowanymi.

Opodatkowanie przychodów nieujawnionych jest szczególnym rodzajem postępowania podatkowego. Organ podatkowy nie gromadzi dowodów świadczących o zaniżaniu podstawy opodatkowania. Organ podatkowy skupia się na „wydatku”, (np. zakupie nieruchomości) i bada, czy podatnika było stać na poniesienie takiego wydatku.

W postępowaniu dotyczącym opodatkowania przychodów nieujawnionych wykazanie przychodów stanowiących pokrycie wydatku spoczywa na podatniku.

Brak pokrycia wydatku może doprowadzić do naliczenia przez organ podatkowy podatku w wysokości 75% podstawy opodatkowania. Może, choć nie musi.

Uprawdopodobnienie

Wyrok WSA w Olsztynie z 05 marca 2020 Sygn. I SA/Ol 45/20

Aby nie narazić się na ustalenie 75 % podatku, podatnik powinien wykazać, że w dacie poniesienia badanego przez organ wydatku posiadał stanowiące pokrycie wydatku zasoby pochodzące albo z przychodów (dochodów) opodatkowanych, albo z przychodów nieopodatkowanych, w stosunku do których zobowiązanie podatkowe wygasło wskutek przedawnienia.
Zobowiązanie podatkowe w stosunku do przychodów uzyskanych przed 2008 r. (do końca 2007 r.) przedawniło się najpóźniej z upływem 2013 r. W takim przypadku należy mieć na względzie regulację zawartą w art. 25g ust. 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, z której wynika, że podatnik nie musi udowodnić uzyskania nieopodatkowanych przychodów, lecz wystarczy, że uprawdopodobni ich uzyskanie. Uprawdopodobnienie uzyskania środków przed 2008 r. wynika z faktu znajdowania się ich na rachunkach bankowych w tej dacie.
Nie ma wpływu na wynik sprawy, tj. nie jest istotne, czy zgromadzone przez podatnika środki, które posłużyły sfinansowaniu ich wydatków pochodziły ze źródła opodatkowanego lub zwolnionego od podatku. Bowiem data wejścia przez podatników w posiadanie tych środków, wcześniejsza niż 2008 r., z uwagi na upływ terminu z art. 68 § 4 Ordynacji podatkowej - wyklucza możliwość badania pochodzenia tych środków.

Jakie mogą być konsekwencje wszczęcia postępowania podatkowego?

Najpoważniejszą konsekwencją wszczęcia postępowania podatkowego może być zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych.

Masz kłopot z postępowaniem podatkowym?

Napisz do nas na kontakt@egzekutywni.pl

Bezpiecznej egzekucji życzy zespół egzekutywni.pl

Kontakt z autorem: +48 794 960 221

Może to Cię zainteresuje?

Czy wiesz, że...

Uprawdopodobnienie -  sposobem na opodatkowanie przychodów nieujawnionych.

Celem kontroli podatkowej jest zgromadzenie dowodów które mogą zostać wykorzystane w toku postępowania podatkowego.

Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie.

© Copyright by egzekutywni.pl

Serwis informacyjny z zakresu egzekucji administracyjnej. Publikacje nie mogą być traktowane jako czynności doradztwa podatkowego.